ذره بین شدن نوار تیپ

یکی از مشکلاتی که در هنگام آبیاری توسط نوار تیپ­ها به وجود می­آید، ذره بین شدن نوار تیپ است. استفاده از  نوار تیپ­ها یا نوارهای دریپر دار برای آبیاری قطره ای، دارای ویژگی­های مفیدی است. البته دارای حساسیت­ هایی نسبت به آسیب­های فیزیکی و محیطی نیز هستند. به عنوان نمونه یکی از مشکلاتی که در اثر آبیاری برای نوار تیپ­ها پدید می­آید ذره بین شدن نوار تیپ می­باشد.

ذره بین شدن نوار تیپ

یکی از روش­های اخیر آبیاری قطره ای در کشاورزی ایران، کشت در زیر پلاستیک یا مالچ پلاستیکی می­باشد. به کار بردن پوشش­های پلاستیکی روی زمین زراعی، سبب کاهش میزان تبخیر آب از زمین و حفظ رطوبت خاک می‌گردد. یکی از شیوهای کشت پلاستیکی کشت کفی است. در سیستم کشت کفی همزمان با پهن کردن نوار تیپ­ها روی زمین، پلاستیک هم توسط تراکتور روی آن کشیده می­شود. یعنی ارتفاع پلاستیک تا سطح زمین کم است و پلاستیک تقریبا روی نوار تیپ می­چسبد.

برای نوار تیپ­هایی که در کشت کفی زیر پلاستیک کار گذاشته می­شوند، مشکل ذره بین شدن نوار تیپ پیش می­آید.

کشاورزان و  نهادهای گوناگون در رابطه با استفاده از نوار تیپ­ها برای آبیاری با مشکلاتی مواجه شده اند. موارد زیر نکاتی است که از طرف این اشخاص گزارش شده و بر اساس نوع مشکل دسته بندی و سازماندهی شده اند. این موارد عبارتند از:

• مشکلاتی که در زمان نصب و اجرا و بازرسی پیش می­آید.
• مشکلات ناشی از فشار زیاد آب.
• بسته شدن مجراهای باریک قطره چکان­ها به دلیل رسوبات آب جاری درون تیپ­ها.
• اتصال امیترها و ابزارآلاتی که نور یا اشعه ای را ساطع می­کنند.
• آسیب­هایی که از جانب حشرات، جوندگان و سایر آفات حادث می­شود.

آبیاری قطره ای

• ایجاد سوراخ­های ریز در برخی نواحی از جداره نوار تیپ­ها که بر اساس پدیده ذره بین شدن نوار تیپ پیش می­آید.
• گاهی اوقات سوراخ­های ایجاد شده از سوختگی حاصل از پدیده ذره بینی، به هم نزدیک هستند. در این صورت سبب تشکیل سوراخ­ها و شکاف­های بزرگتری در نوار دریپر می­گردند.
• هنگام آبیاری، با نشت آب از طریق سوراخ­های ایجاد شده در نوار تیپ، فشار آب در طول مسیر لوله ها افت می­کند. افت فشار آب سبب آبیاری نا منظم در آن مسیر و حتی نرسیدن آب به برخی از قسمت­های مزرعه می­گردد.

اغلب روی زمین­های کشاورزی کلوخ­های ریزی وجود دارد که در کشت کفیِ زیر پلاستیک، یک ارتفاع کم حدود 2 تا 4 سانتی­متری بین پلاستیک و نوار ایجاد می­کنند. در اولین آبیاری که نوارها تمیز و نو هستند، مشکلی برای نوار پیش نمی­آید. آبیاری دوم در کشت پلاستیکی به طور معمول بسته به نوع محصول پس از 20، 30 تا 40 روز انجام می­شود. در آبیاری اول زمین خیس است و پلاستیک دو طرف بسته است برای همین در هنگام شب شبنم ایجاد می­شود. با طلوع خورشید، شبنم­ها به قطرات آب تبدیل می­شوند که در سقف پلاستیک تشکیل شده و می­خواهند به روی زمین بریزند. در هنگام ظهر با تابش نور آفتاب، این قطرات آب مشابه عدسیِ ذره بین عمل کرده و اشعه خورشید در آنها متمرکز می­شود. اگر این قطراتِ داغ شده که تعداد آنها زیاد است روی نوار تیپ­ها بیفتند در محل ریزش خود، نوار تیپ را می­سوزانند.

کشت پلاستیکی

این همان پدیده ذره بین شدن نوار تیپ است که حتی اگر میزان سوختگی به اندازه نوک سوزن باشد برای آبیاری مشکل پیش می­آورد. زیرا در هنگام آبیاری فشار آب زیاد است و آب از این سوراخ­های ریز فوران کرده و به سقف پلاستیک پاشیده می­شود. بنابراین آبیاری نتیجه مطلوب را نخواهد داشت. به عنوان مثال اگر طول نوار تیپ 50 متر باشد و در ده متر اول پدیده ذره بین شدن نوار تیپ پیش آمده باشد، آب به 40 متری بعدی به سختی می­رسد یا اصلا نمی­رسد. بنابراین در طول 40 متر بعدی مزرعه با کم آبی مواجه شده و خطر خشک شدن محصولات پیش می­آید.

استفاده از مالچ­های نایلونی به خاطر صرفه جویی در زمان آبیاری، هزینه کمتر، کاربری آسان و مبارزه ساده تر با علف های هرز، رایج شده است.

برخی کشاورزان از مالچ پلاستیکی شفاف برای پوشش روی پشته­های کشت گیاهان استفاده می­کنند. در این صورت سطح نوار تیپ­ها نیز زیر پوشش مالچ قرار می­گیرند. در شرایط محیطی گرم مانند هوای صاف و آفتابی بدون وزش باد، قطرات کوچک آب به راحتی در ناحیه زیر پلاستیک جمع آوری می­شوند. قطرات آب جمع شده مانند عدسی محدب عمل می­کنند. پس از آن اشعه های نور آفتاب بر روی نواحی اطراف قطره های آبِ روی سطح تیپ­های آبیاری، متمرکز می­شوند.

پوشش مالچ پلاستیکی

در اینجا پدیده ذره بین شدن نوار تیپ پیش می­آید. در تابش شدید خورشید، تمرکز اشعه آفتاب روی قطرات بزرگترِ آب، آسان­تر است. فوکوس قوی نور سبب ایجاد سوراخ­های بسیار ریز روی جداره نوار تیپ می­گردد.

در بالا مواردی که منجر به ایجاد پدیده ذره بین شدن نوار تیپ می­شوند، توضیح داده شد. جهت جلوگیری از سوختگی نوار تیپ­های مورد استفاده در زمین­های زراعی با کشت کفی، باید موارد زیر را رعایت نمایید:

• قبل از نصب و اجرای تجهیزات و تیپ­های آبیاری قطره ای، زمین را کاملا صاف کنید. نصب و جاگذاری لوله ها در زمین­های دارای پستی و بلندی سبب ایجاد فاصله بین پلاستیک و سطح کشت می­شود. حتی کلو­خ­های ریز در روی زمین باعث ایجاد فاصله پلاستیک تا گیاهان کشت شده می­گردد. در نتیجه باعث جمع شدن قطرات آب حاصل از شبنم در سقف پلاستیک شده و پدیده ایجاد عدسی محدب و ذره بین شدن نوار تیپ شکل می­گیرد.
• می­توانید نوار تیپ را با خاک بپوشانید تا از آسیب تابش آفتاب بر روی این لوله ها جلوگیری شود. در این صورت انبساط یا انقباض تیپ به دلیل تغییرات دما به حداقل می­رسد. همچنین از مشکلات سوختگی نوار تیپ­ها بر اثر پدیده ذره بین شدن به طور موثری جلوگیری می­شود.

• به طور معمول در کشت­های پلاستیکی که ارتفاع تونل حدود 10، 20 تا 60 سانتیمتر و یا بیشتر باشد، مشکل ذره بین شدن نوار تیپ پیش نمی­آید. در کشت کفی سعی کنید مالچ پلاستیکی روی نوار بچسبد.
• از نوار تیپ­ها در برابر آسیب‌های غیر منتظره در حین حمل و نقل، نگهداری و استفاده مجدد محافظت کنید.
• پس از نصب نوارها، به منظور بررسی نشتی و تست فشارهای مناسب، سیستم را تحت فشار بگذارید.

استفاده موفقیت آمیز از نوار تیپ­ها برای آبیاری از دهه 1970 رایج شده است. از آن زمان برای آبیاری میلیون-ها هکتار زمین زراعی، اغلب با صرفه جویی استثنایی در آب و بهبود در کیفیت و عملکرد محصولات، از این روش استفاده شده است. نوارهای دریپر دار از اجزای اساسی در روش آبیاری پیشرفته و مدرن هستند. برای داشتن سیستم آبیاری کامل لازم است از طراحی طراحان با تجربه استفاده کرده و نصب و اجرا را به نصابان ماهر سپرد. موارد زیر را بایستی برای نصب تجهیزات آبیاری قطره ای در نظر گرفت:

آبیاری نوار تیپ­ ها

• بازرسی منظم نوارها به منظور پیدا کردن اثرات سوختگی ناشی از ذره بین شدن نوار تیپ.
• فیلتراسیون مناسب شامل ابزار و روش­هایی برای تصفیه آب جاری در نوارها.
• در نظر گرفتن سوراخ­های کوچک جهت وارد کردن مواد شیمیایی به منظور تمیزکردن نوار و قطره چکان­ها. این مواد شیمیایی می­تواند شامل اسیدها، کلر و پلیمرهای مختلف باشد.
• تجهیزات تزریق کود و جاگذاری نقاط تزریق کود در بالای ناحیه فیلترها.
• تنظیم فشار آب جهت کنترل فشارهای بسیار زیاد و مینیمم کردن اختلاف فشار در سراسر تیپ.
• نصب کنتور آب به منظور ثبت میزان آب مصرفی و همچنین تشخیص نشتی یا گرفتگی لوله.

امروزه بسیاری از سیستم­های آبیاری کشاورزی شروع به استفاده از نوارهای آبیاری قطره ای کرده اند. نوارها اغلب در حین استفاده با پدیده آفتاب سوختگی یا ذره بین شدن نوار تیپ مواجه می­شوند. این موارد باعث آسیب به سطح لوله ها و اختلال در سیستم آبیاری خواهد شد. به این صورت که باعث نشت آب از سوراخ­های حاصل از سوختگی می­شود که به نوبه خود منجر به ناتوانی در استفاده عادی از لوله ها می­گردد. بنابراین در زمان استفاده از آنها، لازم است اقدامات احتیاطی زیر را در برابر سوختگی­ها به انجام رسانید:

• هنگام کار گذاشتن تسمه های آبیاری قطره ای، نوارها را می­توان زیر سطح خاک دفن کرد تا از سوختگی حاصل از ذره بین شدن نوار تیپ جلوگیری شود.
• قبل از کاشت محصولات باید زمین را کاملا تسطیح کرد تا از ایجاد گودال­ها و برجستگی­های زیاد در زمین کاسته شود. ناهمواری­های ناشی از کلوخه ها، سنگ­ها و علف­های هرز در کشت پلاستیکی کفی، باعث تجمیع بخار آب در زیر مالچ می­گردد. در این صورت اثر لنز ایجاد می­شود که نوار تیپ را می­سوزاند.
• از مالچ مخصوص یا مالچ رنگی یا پلاستیک مات برای پوشش پشته ها استفاده کنید تا مانع از نفوذ نور خورشید شود.
• هنگام کار گذاشتن نوار آبیاری، تیپ­ها را فشار داده و تا حد امکان به محصول نزدیک کنید. در این صورت فاصله بین نوار تیپ و محصول کم شده و از ریزش قطرات آب داغ شده حاصل از تمرکز نور خورشید بر روی لوله ها جلوگیری می­شود.
• مینیمم ارتفاع پلاستیک تا زمین کشت در حدود 20 سانتی­متر باشد. این کار سبب وسیع شدن کانون عدسی تشکیل شده توسط قطرات آب می­شود. در نتیجه درجه حرارت نور فوکوس شده روی جداره تیپ پایین می­آید و سوختگی ایجاد نمی­گردد.